Tenzij u de laatste weken onder een steen geleefd heeft, zal u wel al iets opgevangen hebben over Basta, het nieuwe programma van de Neveneffecten op maandagavond op één. Basta is een beetje een atypische productie van de heren van Neveneffecten. Hoewel humor nog altijd een belangrijk wapen is, komen er een aantal maatschappelijk hete hangijzers aan bod. Dit gebeurt bovendien op een wijze die toegankelijk is voor een breed publiek. Gisteren werd Sabam onder vuur genomen. Wij vinden dat meer dan terecht!
De Neveneffecten zijn een viertal creatievelingen die eerder al meewerkten aan verschillende producties voor theater en TV. Sinds 2005 zijn ze actief binnen het productiehuis Woestijnvis waarvoor ze onder andere de TV-programma’s Neveneffecten en Willy’s en Marjetten maakten. Met wisselend succes, dat laatste programma was een aaneenschakeling van sketches maar werd (wat mij betreft helaas) vroegtijdig afgevoerd omwille van te lage kijkcijfers (op één).
Basta lijkt echter een andere weg op te gaan. De kijkcijfers en de reacties her en der zijn goed en het programma heeft ook een maatschappelijke impact. We schreven reeds eerder over de mediakritiek in de eerste aflevering. In de tweede aflevering werd de aanval op de belspellen opgedreven. Met succes, een dag na de uitzending van de aflevering, besliste de VMMA (moederbedrijf van o.a. VTM, 2BE) om de belspelletjes van antenne te halen. Nog voor de aflevering gisteren werd uitgezonden, was al duidelijk dat Sabam de revue zou passeren. Er was een interne mail uitgelekt via Twitter waarin de medewerkers van Sabam bedankt werden voor hun correcte reactie op het bezoek van Basta.
Sabam is een privé-organisatie die – in theorie althans – de intellectuele eigendomsrechten van haar leden verdedigt. Die leden komen in België niet alleen uit de muzikale wereld, maar ook uit de literaire, grafische en audio-visuele wereld. De kerntaak van Sabam is het innnen van verschuldigde auteursrechten van organisaties of bedrijven. Organiseer je een activiteit waar auteursrechtelijk werk wordt gebruikt (bv. een DJ die muziek speelt), dan ben je een bijdrage aan Sabam verschuldigd.
Sabam heeft wel al vaker onder vuur gelegen. We schreven in een eerder artikel al over de vergelijking die Jean Marie Dedecker maakt tussen de Taliban en Sabam nadat die laatste besloot om tal van kleinere bedrijven (zoals kindercreches) te laten dokken voor de muziek die (via de radio) gespeeld werd. Ook Animo (de jongeren afdeling van SP.A) roerde zich in het debat met haar campagne Ram Sabam en de VLD-jongeren spoorden hun minister (Q) van ondernemen aan om actie te ondernemen tegen de praktijken van Sabam.
Maar ook aan de kant van de artiesten wordt er geklaagd over Sabam. Een veel gehoorde verzuchting van artiesten is dat de werkingskosten van Sabam wel heel erg hoog liggen en er dus veel van het geld dat voor de auteurs bedoeld is, blijft hangen bij Sabam. Het leverde Sabam in 2004 zelfs een aanklacht op van componist Phillipe Delhaye wegens fraude (met vervalste jaarrekeningen) en misbruik van vertrouwen. Sabam heeft waarschijnlijk de middelen om een er een juridische uitputtingsslag van te maken. Met succes zo blijkt, want een aantal procedures zijn nog altijd lopende.
Het verhaal van Basta beperkte zich vooral tot de inning van de auteursrechten en de manier waarop dat gebeurt. Sabam gebruikt verschillende criteria om het bedrag voor de auteursrechten te bepalen, waaronder de oppervlakte van het evenement en het aantal aanwezigen. Voor de oppervlakte zijn verschillende categorieën vastgelegd waarbij de kleinste categorie evenementen tussen de 1 en 100 vierkante meter beslaat. Basta meende hier een oplossing voor gevonden te hebben door een feest te organiseren dat op welgeteld 0,99 vierkante meter plaatsvond. De plaatselijke Sabam-controleur wist niet wat hij zag, maar ging toch over tot een inning voor de kleinste oppervlakte-categorie, hoewel de voorwaarden van Sabam eigenlijk niet op deze – weliswaar absurde – situatie voorzien was.
Een andere Sabam-controleur werd in het ootje genomen met een fuif waar geen aanwezigen waren en waar geen muziek gedraaid werd. De brave man nam zijn job heel serieus aangezien hij drie keer op dezelfde avond langskwam om toch maar te kunnen overgaan tot de inning van auteursrechten. Het meest frappante feit was echter dat Sabam overging tot de inning van auteursrechten voor fictieve auteurs. Er werd een playlist voor een evenement verzonnen en opgestuurd naar Sabam. De inspiratie voor enkele fictieve artiesten werd in de lokale groothandel gehaald. Er werden lukraak producten uit de rekken genomen en gebombardeerd tot nieuwe artiesten. Sterren zoals Suzy Wan (Oosterse keukenproducten), Ken Wood (fabrikant van elektronica) en Kimberly Clark (merk van handendrogers in toiletten) waren geboren en enige tijd later lagen de niet-fictieve facturen van Sabam op het kantoor van Woestijnvis.
De uitleg van Sabam was dat er later wel overgegaan zou worden tot een controle van de artiesten. De terechte repliek van de programmamakers was dat het logischer zou zijn, moesten ze eerst controleren of de artiesten wel bestaan en lid zijn van Sabam, vooraleer ze overgaan tot het (onterecht) innen van auteursrechten.
Het moge duidelijk zijn dat deze praktijken zeer bedenkelijk zijn. Het is echter jammer dat de kant van de artiesten niet echt aan bod kwam. Sabam beweert dat het de belangen van auteurs en artiesten verdedigt, maar in de praktijk zijn het vooral Sabam zelf en de grote bedrijven uit de entertainment-sector (platenlabels, filmhuizen,…) die er beter van worden.
In de aflevering gisteravond werd ook ingegaan op de financiële crisis en de reddingsoperatie door de overheid van de grote banken. De winsten van deze banken werden vergeleken met de garanties die ze kregen van de overheid. De Neveneffecten vonden het tijd om dat geld terug te vragen, mogelijk deden ze inspiratie op bij Michael Moore die in ‘Capitalism a love story’ hetzelfde deed. Uiteraard werden de vier afgescheept, zelfs op een brutale wijze door Jean-Luc Dehaene in zijn hoedanigheid van Dexia-bestuurder. Het gaan stelen van bureaumateriaal was er uiteraard wel over. Ook de “grap” waarmee het programma van volgende week werd aangekondigd, dat homo’s ook op parkeerplaatsen voor gehandicapten mogen staan, was er over. Maar verder hoop ik dat de Neveneffecten meer van hetzelfde zullen brengen.
> Hier kan je de aflevering van Basta op Youtube bekijken
Graag verwijzen we naar volgende artikels waarin een uitgebreider standpunt wordt gebracht over auteursrechten:
- “Kopiëren? Yes we can!”
- Is het copyright van deze tijd?