Tientallen mensen kwamen om door de bosbranden. Honderden anderen werden opgepakt. De ecologische crisis en de strijd tegen de oorzaken ervan raakt vele duizenden Russen in en rond Moskou. Deze zomer werden al 17 warmterecords gebroken. Van temperaturen eind de 20 graden midden juni stegen de temperaturen tot een eind in de dertig in juli en nu zelfs tot veertig graden.
Weervoorspellers stellen dat deze hittegolf wel eens zou kunnen aanhouden tot in september en nog erger kan worden. Er werden voorheen nooit dergelijke temperaturen waargenomen in Moskou. De reeds bedrukkende hitte werd aangevuld door de bosbranden en het opbranden van turf in meer dan twintig regio’s, waaronder Moskou. De stad wordt ingepakt door een bittere smog. Het is zo erg dat je zelfs in de metrostations niet eens de overkant van het perron kunt zien. Naast de veertig mensen die omkwamen omdat hun huis is afgebrand, zijn er duizenden – inderdaad duizenden! – die verdronken zijn toen ze in meren en rivieren probeerden af te koelen, vaak na het gebruik van alcohol. Cijfers zijn er niet, maar honderden en misschien wel duizenden anderen komen om door ademhaling en hartproblemen die worden versterkt door de huidige situatie.
De autoriteiten zien dit als een natuurramp. Het nieuwe hoofd van de Russische orthodoxe kerk, patriarch Kirill, gaat nog een stap verder en zegt dat het de wraak van God is. Hij stelde dat de Russen moeten stoppen met zondigen. “Je moet niet denken dat de droogte voorbij zal gaan door gewoon te bidden en dan alles opnieuw te vergeten en opnieuw te zondigen,” dat stelde hij bij een bezoek aan een getroffen dorp. Alleen is het nu zo warm in Moskou dat velen denken dat de tocht naar de hel misschien wel frisser is.
Deze ramp werd versterkt door het feit dat het beleid van de Russische regering op zowel korte als lange termijn de globale opwarming heeft versterkt. Het beleid in eigen land maakt het quasi onmogelijk voor de veiligheidsdiensten om aangepast te kunnen reageren op de ramp.
Rusland is een belangrijk exportland van hout. De grote bossen strekken zich over duizenden kilometers uit en hebben een aantrekkingskracht op diegenen die de natuurlijke rijkdommen van het land willen ontginnen. In de Sovjettijd waren de bossen overheidsbezit en was er een bosbeleid waarbij dode bomen werden weg gesnoeid. De bossen werden tot op zekere hoogte onderhouden. Diegenen die vandaag de bossen controleren, hebben geen interesse in de bossen zelf. Ze laten afval en dood hout achter waar ze het vinden en gaan snel op zoek naar nieuw goed hout.
Het platteland kent bittere armoede. Dat heeft geleid tot een nieuwe industrie: het ontginnen van turf voor verwarming. De economische crisis heeft ook harde gevolgen voor de ontginner van turf. Velen zijn failliet gegaan en hebben hun graafwerken gewoon laten liggen. Dat is gevaarlijk bij het uitbreken van bosbranden.
Onder deze omstandigheden was het platteland erg kwetsbaar voor branden. Vroeger was er een systeem van waarschuwingen voor branden. Er waren opzichters die onder meer konden alarmeren bij brand zodat de branden snel konden worden aangepakt. Toen drie jaar geleden een nieuwe Boscode werd ingevoerd door Poetin (na uitvoerig gelobby vanwege de houtindustrie) werd het aantal opzichters met 75% verminderd. Het hele systeem werd gecentraliseerd. Drie jaar geleden kon brandweermateriaal binnen een dag ter plaatste geraken op gelijk welke crisisplaats, nu kan dat een week duren. De diensten hebben zo weinig middelen dat de motoren een tekort aan brandstof hebben.
De regering was er snel bij om te suggereren dat sommige mensen die hun huizen verloren blij waren om hun huizen te zien afbranden en aanspraak te kunnen maken op een compensatie van de regering. Op het platteland wonen veel armen, vaak in houten huizen. De regering heeft effectief aangekondigd dat er geld zal worden uitbetaald, maar niemand gelooft dat deze beloften zullen worden nagekomen. Zelfs indien het geld het centrale ministerie zou verlaten, dan zal het volledig verdwijnen in de zakken van verschillende lagen van bureaucraten vooraleer het bij de slachtoffers terecht komt.
Er is een deel van de bevolking dat voordeel kan halen uit de branden. De grondspeculanten en projectontwikkelaars bereiden zich al voor op de periode na de branden. Rond de meeste grote steden, en zeker rond Moskou, was er de afgelopen jaren een bewust beleid om een groene rand te behouden. Met bijna 12 miljoen inwoners heeft de stad nood aan het groen om de lucht wat zuiver te houden. De stijgende vastgoedprijzen zorgen voor een constante strijd voor de toegang tot deze gebieden. De lokale autoriteiten in Moskou zullen er niets aan doen om de groene rand te verdedigen. De vrouw van de burgemeester is de derde rijkste vrouw ter wereld en is dat geworden omdat ze aan het hoofd staat van een van de belangrijkste bouwbedrijven van de stad.
De strijd voor het bos Khiminskii kende net in deze hitteperiode een hoogtepunt. Dit is een stuk bos tussen de belangrijkste internationale luchthaven en de stad zelf. De regering heeft beslist dat er een nieuwe private tolweg komt tussen Moskou en Sint-Petersburg waarbij deze snelweg door dit bos zou lopen. Deze regering voert steeds een beleid dat gericht is op verbeteringen voor de rijken terwijl de rest van de bevolking het steeds moeilijker heeft.
Er kwam recent een nieuwe hogesnelheidstrein tussen Moskou en Sint-Petersburg waarbij de reistijd (8 uur) werd gehalveerd. De tickets zijn bijna even duur als een vliegtuigticket. Bovendien klagen de omwonenden over het geluid en de schokken. Lokale treinen moeten aan de kant als de snelle trein passeert. Het ongenoegen is groot en omwonenden gooien met stenen naar de hogesnelheidstrein.
Het bouwbedrijf heeft nog niet alle nodige vergunningen om met de bouw van de weg te beginnen, maar er werd wel al een stuk van het bos van Khminiskii neer gehaald. Een 100-tal mensen heeft geprotesteerd en een barricade opgeworpen zodat het bouwbedrijf niet in het bos zou kunnen. Eind juli, begin augustus werd een kamp van jongeren in het bos hard aangepakt door ingehuurd crapuul. Die vielen de jongeren aan en waren gemaskerd. De politie werd erbij gehaald, maar deze keek een andere kant uit. Een agent zei aan een actievoerder: “dat is nu eenmaal wat gebeurt als je je tegen Poetin verzet.” Toen de actievoerders versterking kregen, werden alle nieuwe actievoerders opgepakt.
Deze 50 opgepakte activisten vervoegden de 90 activisten die op 31 juli in Sint-Petersburg waren opgepakt en er werden nog eens 50 mensen in Moskou opgepakt toen de liberale oppositie actie wou voeren voor democratische rechten. Het is intussen al even geleden dat zoveel mensen werden opgepakt in de twee grootste steden van het land.
Het oppakken van de milieu-activisten heeft ervoor gezorgd dat hun strijd tegen één van de bouwbedrijven een openlijk politieke strijd is geworden tegen de centrale regering. En er is effectief politieke strijd tegen deze regering nodig, ook op het vlak van het milieu.
De Russische klimaatdoctrine getuigt van een groot cynisme. De kwestie wordt niet gezien als een bedreiging voor de mensheid maar als een commerciële kans voor het Russische kapitalisme. Er wordt gesteld dat de globale opwarming nuttig is voor Rusland omdat er “minder energie zal worden gebruikt voor verwarming, het verdwijnen van het ijs transport makkelijker zal maken en toegang kan geven tot het noordpoolgebied waar er olie en gasvoorraden zijn, het oogstseizoen langer kan duren en het aantal gewassen dat wordt geteeld groter kan zijn en de landbouw efficiënter kan worden.”
Indien de globale opwarming aan het huidige ritme verder gaat, zal de permafrost (de constant bevroren ondergrond van een groot deel van Siberië) verdwijnen en grote hoeveelheden carbon monoxide laten vrijkomen in de atmosfeer, wat de situatie nog erger zal maken. De Russische kapitalisten vinden dat niet erg, zolang Moskou maar boven de zeegrens blijft liggen en zolang de Russische oligarchen maar meer controle hebben op de energiebronnen.
De aanval op de activisten in het bos van Khiminskii is een uitdrukking van de wijze waarop de autoriteiten omgaan met gelijk welk ongenoegen. In juli hield de jongerenorganisatie Nashi, een organisatie die wordt gefinancierd vanuit het Kremlin, een zomerkamp met duizenden aanwezigen. Op het kamp werden oppositiefiguren en mensenrechtenactivisten op grote schilderijen afgebeeld terwijl ze verkleed waren als Hitler en geld kregen vanuit het westen. Dit was de druppel die de emmer deed overlopen voor Ela Panfilova, een liberale politica die de “ombudsdienst voor mensenrechten” leidde. Ze nam ontslag en de media stelden dat dit de gematigde krachten in het regime verder zal verzwakken en dat in een periode waarin massale protesten mogelijk zijn.
Er zijn heel wat elementen die ervoor kunnen zorgen dat er na de hittegolf in de zomer een storm van protest komt in het najaar. Ondanks verklaringen van de regering om de geplande besparingen over een langere periode te verspreiden, beginnen er al aankondigingen op te duiken van scholen die de deuren sluiten. De regering heeft weinig marge. De economie toont amper enige tekenen van herstel en de hittegolf en de branden zorgen voor een nieuwe slag voor de economie.
De droogte in het grootste deel van het Europese stuk van Rusland zorgt ervoor dat de oogst naar verwachting 40% beperkter zal zijn als andere jaren. Er is reeds een ontwikkeling van inflatie, in sommige regio’s zijn de graanprijzen al met 20% gestegen. Sommige gouverneurs reageren hierop met een verbod om voedsel uit te voeren naar andere regio’s (waarbij de belangrijkste “andere regio” natuurlijk Moskou is). Hierdoor zal Rusland geen grote hoeveelheid graan uitvoeren dit jaar, wat de begroting verder onder druk zal zetten.
De burgemeester van Moskou, Luzkhov, is alvast op vakantie vertrokken. President Medvedev trok naar Sochi, aan de kust van de Zwarte Zee om vanuit een koelere omgeving te werken. Premier Poetin is traditioneel op rondreis met grote beloften rond compensaties, maar intussen wordt niets gedaan aan de situatie in de stad.
Het CWI roept op tot simpele maatregelen zoals het wassen van de straten (dit gebeurt nu enkel voor de overheidsgebouwen en de straten van de rijken), airco op bussen die aan de uitgang van de metro kunnen staan om de mensen een pauze met verse lucht te bezorgen. Een aantal werkgevers hebben de arbeidsduur beperkt zodat iedereen vroeger naar huis kan, maar ze hebben ook de lonen beperkt. Wij stellen dat alle niet-essentiële bedrijven de productie moeten opschorten tijdens de hittegolf maar daarbij moeten de lonen wel worden doorbetaald. De smog zorgt voor een grote concentratie aan fijn stof, zeker in de buurt van grote wegen. Enkel essentieel vervoer zou nog mogen toegelaten worden in Moskou.
Deze hittegolf is slechts een voorbode van wat komt. De bossen en meren rond Moskou moeten opnieuw onder publiek bezit komen en moeten uit de inhalige handen van speculanten en projectontwikkelaars worden gehouden. Het transportsysteem moet worden vernieuwd waarbij de prioriteit niet langer naar treinen en snelwegen voor de elite moet gaan en waarbij het autogebruik moet worden verminderd. Hierdoor moet massaal worden geïnvesteerd in degelijk openbaar vervoer in Moskou en naar de andere grote steden.
Het zomerkamp van de linkse socialisten eind juli en beide afdelingen in Moskou kenden de afgelopen weken een record aantal aanwezigen. Dat is een uitdrukking van de veranderende sfeer. Toen we een oproep publiceerden om te protesteren tegen de arrestatie van twee anti-fascisten die valselijk werden beticht van het gooien van stenen naar een regeringsgebouw in Khimki waren er de volgende dag al 400 protestberichten. Het CWI blijft actief in deze warme zomer en is zich aan het voorbereiden op een hete herfst met protest tegen de besparingen en de aanvallen op de democratische rechten.