Na dertig jaar van neoliberalisme en met het opleggen nu van keiharde bezuinigingsmaatregelen, is de schijnbaar stoïcijnse rust in Europa veranderd in massabewegingen die kapitalistische regeringen in verschillende landen bedreigen. Spontane bezettingen en demonstraties van honderdduizenden mensen hebben in Spanje plaatsgevonden en verspreiden zich naar Griekenland terwijl in veel Europese steden solidariteitsdemonstraties zijn gehouden. In Spanje zijn een aantal pleinen in steden sinds 15 mei bezet en in Griekenland sinds 25 mei. Op zondag 29 mei waren er zo’n 50 – 70.000 demonstranten op het Syntagma Plein op elk ogenblik van de dag, zo’n 200.000 mensen over de hele dag. In Amsterdam hebben, net als in andere Europese steden, jonge arbeiders en studenten, vooral Spanjaarden en Grieken elke dag sinds 21 mei gedemonstreerd.
De vonk in Europa ontstond in Spanje onder de invloed van de gebeurtenissen in Egypte en Tunesië. Het officiële werkloosheidscijfer is daar 21% en voor jongeren is het 45%, als in een soort depressie. Na eerdere demonstraties tegen de bezuinigingspolitiek, bezetten arbeiders en studenten spontaan de centrale pleinen in verschillende steden. De politieke elite kreeg een zware schok te verduren en de regering leed een forse nederlaag bij de regionale verkiezingen. Een gewelddadige poging van de staat om het plein in Barcelona “schoon te vegen” mislukte toen het aantal demonstranten nog groter werd dan bij de originele demonstratie! Er zijn nog geen aanwijzingen dat de beweging op een terugtocht is, recent is er in Madrid nog gestemd om door te gaan met de bezetting.
Hoewel het formuleren van duidelijke eisen nog moeilijk is gebleken vanuit de lopende discussie en het debat in zowel Griekenland als Spanje, is wel helder dat de demonstranten verzet bieden tegen de politiek en de corruptie van het establishment. Zij hebben een anti-kapitalistisch bewustzijn. In Spanje hebben de belangrijke politieke partijen de crisis mede veroorzaakt en de lokale media die daarbij stonden te juichen, waren niet welkom bij de demonstranten. En de vakbonden zijn dat ook niet, die worden als een onderdeel van het probleem gezien.
In Griekenland is, net als in Spanje, het gebrek aan enthousiasme om de vakbonden en bestaande politieke organisaties in te schakelen, behoorlijk groot. Deze houding vloeit voort uit de sterke verwerping van de hoofdstroom in de politiek. De Griekse sectie van het Comité voor een ArbeidersInternationale(CAI- Xekinema) denkt dat deze houding gaandeweg zal veranderen in de loop van de strijd. Andros Payiatsos een lid van de Xekinema zegt dat het zal gebeuren wanneer men de noodzaak voelt om effectief op te treden. Dan zullen de jongeren een beroep moeten doen op de arbeidersklasse, op de vakbonden. Ze zullen een beroep doen op de massa van de leden omdat de vakbondsleiders gehaat en gewantrouwd worden.
De leden van Xekinema spelen een rol in de comités die de bezetting coördineren in de belangrijke steden Athene en Thessaloniki. Eén van hun centrale punten in de bijeenkomsten en in het schriftelijk materiaal dat ze produceren en uitbrengen is dat zij graag willen dat de arbeiders naar de pleinen komen. Payiatsos zegt:
“Wij willen dat de mensen die in staking zijn bij het beëindigen van hun staking naar de pleinen komen en daar blijven. Als de arbeiders bij de energiebedrijven in een 48-uursstaking zijn, laten ze dan vooral na hun demonstratie naar het plein komen om solidariteit en steun te geven en te krijgen.”
De snelheid waarmee de gebeurtenissen in Griekenland elkaar opvolgen is verbazingwekkend. Er zijn allerlei bewegingen ontstaan, maar omdat ze geen leiding hebben en geen programma of strategie, verdwijnen ze ook weer snel. De buschauffeurs hebben ongeveer drie maanden gestaakt. Maar ze leden een nederlaag, verraden door de vakbondsleiding. Er was ook de fantastische bezetting van de hal van het gemeentehuis van Athene door arbeiders op tijdelijke contracten. Na vier weken is die staking ook uitverkocht.
De ontwikkeling van allerlei bewegingen, zoals de boycot van de snelwegtol, was karakteristiek voor de eerste drie maanden van dit jaar. Maar ze vielen weer weg omdat de linkse massapartijen ze niet ondersteunden. Nu is er de spontane bezettingsbeweging van onderop. Jammer genoeg heeft de Griekse Communistische Partij zich er tegen uitgesproken. De Synaspismos, de andere grote linkse partij, is er ook niet in geslaagd om een richting aan te brengen.
Er zijn een heleboel stakingen in verschillende sectoren geweest en negen algemene stakingen tot nu toe. De volgende staat gepland voor 21 juni. Er is een voortdurende stakingsbeweging en jonge mensen zien de kracht van de arbeidersklasse voor hun ogen.
Maar tegelijkertijd beseffen ze dat dit soort stakingsactiviteiten niet voldoende zijn om het probleem op te lossen. Er is meer nodig. Algemene stakingen zijn er elke twee of drie maanden. Een meer gerichte stakingsactiviteit is nodig, die zou de regering kunnen verlammen en, zoals Xekinema in bijeenkomsten naar voren heeft gebracht, de regering ten val kunnen brengen.
Hoewel er heel veel verwarring is, begrijpen mensen dat het land geregeerd wordt door wat iedereen in Griekenland nu “ dieven en leugenaars” noemt. De slogan “ze moeten weg” is wijd verbreid. Payiatsos zegt dat acht van de tien mensen op straat het daarmee eens is. Maar dat betekent nog niet dat men begrijpt dat er georganiseerde strijd nodig is om de regering ten val te brengen. Een spontane beweging zoals met de pleinbezettingen is niet genoeg. Er moet meer organisatie zijn en er moet een band zijn met andere delen van de arbeidersklasse. In Griekenland betekent dat dat er een verband moet zijn met stakingsbewegingen. Er moet ook een verband zijn met de eis om de regering ten val te brengen en tegenstander zijn van elke nieuwe regering van Nieuwe Democratie, de traditionele partij van het kapitalisme. Xekinema heeft ook politieke eisen naar voren gebracht: weiger de nationale schuld te betalen en nationaliseer de banken. De enige uitweg voor de Grieken is breken met het kapitalisme.
Een tijdje geleden riep Xekinema de linkse partijen op tot samenwerking om de regering ten val te brengen. De linkse partijen kregen toen gecombineerd ongeveer 25-30% van de stemmen in de peilingen en het idee dat links aan de macht kon komen leek realistisch. Maar nu is een groot deel van de arbeidersklasse, en niet alleen een groot deel van de jongeren, ernstig ontevreden over links. 45% van de mensen zei bij recente peilingen dat ze helemaal niet meer zouden stemmen als er verkiezingen zouden worden gehouden. Ongehoord in Griekenland waar normaal gesproken zo’n 20-25% niet gaat stemmen.
Maar als de regering van Pasok (Griekse PvdA) valt, wie gaat ‘m dan vervangen? Xekinema vindt dat jongeren, arbeiders en activisten de huidige machthebbers kunnen vervangen. Democratische, representatieve comités vanuit de beweging met steun van grote delen van de aanhang van de linkse partijen en de arbeidersklasse, kunnen de basis en structuren verschaffen voor een nieuwe vorm van macht die de werkende massa’s vertegenwoordigt en niet de “dieven” in het parlement.
Wat kunnen wij in het Noorden ervan leren? Ook in Nederland is er strijd tegen bezuinigingen. Tegen die op cultuur, waaraan veel mensen steun hebben gegeven. Tegen de bezuinigingen op onderwijs, waartegen tienduizenden studenten in actie zijn gekomen en die nu is uitgesteld. Er zijn nu acties tegen privatiseringen en bezuinigingen op zorg en openbaar vervoer. Het is belangrijk voor activisten om de noodzaak van samenwerking naar voren te blijven brengen. Ook als het gaat om bewegingen van Griekse of Spaanse studenten, gaat het om dezelfde dingen. Overal in Europa treden regeringen op in het belang van grote ondernemingen en banken, hoe groot de sociale kosten ook zijn. Praktische solidariteit tussen Noord en Zuid in Europa is ook het antwoord op het spelletje van schuld dat er gespeeld wordt als het ‘luie’ Zuiden de schuld krijgt van het ‘hardwerkende’ Noorden. Het zijn niet de arbeiders in het Zuiden die de schulden hebben gemaakt. Door verbanden aan te brengen tussen alle vormen van strijd, kunnen we er voor zorgen dat het momentum behouden blijft en dat kapitalistische regeringen beginnen om te vallen!