Op 1 mei riepen groepen uit de Occupy-beweging hier in Seattle en elders in het land op tot een ‘algemene staking’ tegen de ongelijkheid en de dominantie door de grote bedrijven. In Seattle waren er een duizendtal betogers tegen de logica van het kapitalistische systeem. Later op de dag gooiden anarchisten van het Black Bloc ruiten in en kwam het tot confrontaties met de politie. Deze methoden stonden in een schril contrast met de wijze waarop de Occupy-beweging zich bij het begin van de acties vorige herfst organiseerde.
Door het Zuccotti Park in de buurt van Wall Street te bezetten uit protest tegen de enorme kloof tussen arm en rijk en de machtsconcentratie in de VS en door het organiseren van massale betogingen kreeg de beweging de actieve steun van heel wat werkenden en jongeren, alsook de sympathie van tientallen miljoenen anderen.
Toen videobeelden verschenen waarin te zien was hoe de politie van New York vreedzame betogers met pepper-spray bewerkte, kwam het bijna spontaan tot Occupy-acties in het hele land.
Ondanks het aanvankelijke snelle succes van de beweging, is Occupy niet verder gegaan dat het bezetten van publieke plaatsen. Toen lokale overheden kampen ontruimden, was een groot deel van het momentum verdwenen en heerste onduidelijkheid over wat nu zou gebeuren.
Er waren tienduizenden deelnemers aan bezettingsacties en andere protesten. Miljoenen mensen werden geradicaliseerd door de boodschap van de beweging en de impliciete kritiek op het kapitalisme. Jammer genoeg is de Occupy-beweging vandaag nog slechts een schaduw van wat het was. Hierdoor zitten velen die in actie willen komen zonder beweging waarmee ze de controle van de bedrijfswereld op de samenleving kunnen aanklagen en bevechten.
Het is belangrijk dat we nagaan waar de Occupy-beweging heeft gescoord maar ook waar ze is tekort geschoten. Wat kunnen activisten uit deze ervaring halen om in de toekomst te bouwen aan een nieuwe beweging die ingaat tegen het kapitalisme en de macht van de bedrijfswereld?
Occupy slaagde er in om tienduizenden jongeren en werkenden in actie te brengen. Voor velen was het hun eerste actie. Maar de beweging slaagde er niet in om een bredere laag van de bevolking te mobiliseren – de tientallen miljoenen mensen die volgens peilingen sympathie hadden met de boodschap van de beweging. Zowat iedere sociale verandering in de Amerikaanse geschiedenis was het werk van massabewegingen waarbij miljoenen mensen op straat kwamen. Zo werd het recht op vakbonden afgedwongen of nog de burgerrechten voor zwarte Amerikanen.
Waarom eisen nodig zijn in een massastrijd
Hoe zou Occupy die brede sympathie hebben kunnen omzetten in actie en mobilisatie? Dat was een voorwerp van hevige discussie onder activisten op de Occupy-acties. Volgens ons was de kwestie van eisen een belangrijk element daarbij.
Socialisten en andere activisten binnen de beweging stelden van bij het begin dat Occupy werkenden en jongeren moest mobiliseren rond specifieke eisen. Occupy moest een strijdinstrument worden rond de specifieke problemen waarmee de bevolking wordt geconfronteerd. Dat kan met eisen zoals het belasten van de rijken om de besparingen op de openbare diensten te stoppen, een massaal programma van werkgelegenheid, het kwijtschelden van studieschulden,…
Jammer genoeg waren sommigen in de beweging tegen het idee om eisen bij elkaar te brengen. Een aantal anarchisten en anti-kapitalisten stelden dat het oproepen tot hervormingen binnen het kapitalisme niet kan of nog dat het bewustzijn binnen de beweging al verder stond. Het klopt dat veel activisten binnen Occupy radicaler waren dan de rest van de samenleving, maar het doel moet zijn om de miljoenen mensen met sympathie voor de beweging er dichter bij te betrekken. Op bepaalde historische ogenblikken kan het bewustzijn bijzonder snel ontwikkelen. Dat bleek op kleine schaal met de snelle verspreiding van Occupy vanuit New York naar de rest van het land. Om dat proces te versterken, moest de beweging in dialoog gaan met bredere lagen van de bevolking die sympathie hadden voor de beweging maar zelf nog niet tot actief verzet overgingen.
Eisen zijn een belangrijke methode om passieve steun om te zetten in actief verzet, om van een sympathisant een activist te maken. Door duidelijk te maken dat de beweging de zaken die bredere lagen direct aanbelangen ook effectief opneemt, kunnen miljoenen mensen in actie worden gebracht.
De burgerrechtenbeweging van de jaren 1960 en ’70 is daar een goed voorbeeld van. Martin Luther King en andere leiders en organisaties in de beweging, eisten een stopzetting van de segregatie en het creëren van werk voor de zwarte gemeenschap. Ze kregen er brede steun voor en brachten een bredere laag naar betogingen en andere acties. Enkel protesteren tegen de bestaande gang van zaken, volstond niet om brede lagen in de strijd te betrekken. Er was duidelijkheid nodig over waar de beweging concreet voor opkwam, wat de eisen waren en hoe dit het dagelijkse leven zou verbeteren.
Slogans als “voor de 99%” zijn erg nuttig, maar het volstaat niet om de beweging vooruit te helpen indien er niet wordt duidelijk gemaakt hoe we voor de 99% opkomen. Delen van Occupy erkennen dit en zijn overgegaan tot het stellen van concrete eisen en acties rond aanvallen op de werkende bevolking. In Minneapolis en andere steden is de campagne ‘Occupy Homes’ ontstaan als strijdbeweging tegen het feit dat mensen die hun hypotheek niet kunnen afbetalen uit hun huis worden gezet door de banken en de politie. Deze campagne heeft activisten van Occupy samen gebracht met gewone werkenden. Er werden eisen naar voor gebracht zoals het kwijtschelden van schulden of het instellen van een moratorium op uithuiszettingen.
Van hervormingen tot systeemverandering
Tegelijk was een van de sterkste elementen van Occupy dat het zich niet beperkte tot een vorm van uitbuiting of onderdrukking onder het kapitalisme, maar dat het volledige systeem in vraag werd gesteld. Anarchisten en anderen speelden ongetwijfeld een nuttige rol in de beweging door het kapitalisme als oorzaak van het grootste deel van de dagelijkse miserie in onze samenleving aan te duiden. Ze stelden terecht dat we het kapitalisme zelf moeten bestrijden en niet enkel de symptomen ervan.
Maar we zullen het kapitalisme niet stoppen met de verklaring dat we er tegen zijn. Er is meer nodig. We moeten eisen naar voor brengen die het leven van de werkende bevolking en de armen daadwerkelijk verbeteren, zoals hogere taksen voor de grote bedrijven en de rijksten om te investeren in jobs en sociale programma’s, een algemene publieke gezondheidszorg, de nationalisatie van de banken en de energiesector. Rond zo’n eisen kunnen we een erg brede steun verkrijgen en miljoenen mensen in een actieve strijd voor hervormingen betrekken.
Voor de grote bedrijven in de VS zijn zelfs de kleinste progressieve veranderingen onduldbaar. Hierdoor leidt een consistente strijd voor dergelijke eisen onvermijdelijk tot een strijd tegen het kapitalisme zelf. De illusie dat het kapitalisme een meer menselijk gezicht kan aannemen op basis van hervormingen, wordt snel doorbroken. Socialisten moeten een belangrijke rol spelen in het duidelijk maken hoe de grote bedrijven en het winstsysteem de belangrijkste obstakels zijn om tot hervormingen te komen die de arbeiders en jongeren ten goede komen. We koppelen dat aan onze alternatieve visie van een socialistische samenleving.
Op politiek vlak betekent dit dat we ons onafhankelijk van beide grote partijen moeten opstellen. We moeten vertrekken van wat nodig is voor de meerderheid van de bevolking, niet van wat “politiek realistisch” is voor Washington.
Jammer genoeg is het niet zo dat mensen op een dag wakker worden en beslissen om tegen het kapitalisme te zijn en meteen voor een socialistisch alternatief gaan. Dat vereist strijd en soms ook moeilijke ervaringen. Een eerste stap is het betrekken van mensen bij de strijd. Daar kunnen ze zelf zien dat de politici, werkgevers, media en politie niet aan hun kant staan. Als de machthebbers geconfronteerd worden met een beweging die tegen haar macht in gaat, zal ofwel geprobeerd worden om de beweging aan te vallen ofwel om delen ervan te recupereren.
Ook op dit vlak biedt de burgerrechtenbeweging een aantal belangrijke lessen. Toen de beweging begon in de jaren 1950 en vroege jaren 1960 kwamen de meeste activisten enkel op voor onmiddellijke hervormingen zoals het einde van de segregatie en de racistische wetten in het zuiden. Tegen het einde van de jaren 1960, na de ervaring met brutale repressie en de moord op leiders zoals Malcolm X en Martin Luther King en de aanhoudende sociale achterstelling op vlak van werk, onderwijs en wijken, trokken meer dan een miljoen zwarte Amerikanen revolutionaire conclusies.
We moeten niet verwachten dat miljoenen mensen plots akkoord zullen zijn met verklaringen tegen het kapitalisme. We moeten in dialoog gaan met bredere lagen rond de concrete problemen die ze kennen. We moeten de woede en de hoop op verandering omzetten in strijdbare eisen om vervolgens uit te leggen welke strategieën en tactieken nodig zijn om deze eisen af te dwingen. Als beweging moeten we een brug bouwen tussen het bestaande bewustzijn en de nood aan een alternatief op het kapitalisme.
Als miljoenen mensen gemobiliseerd worden, kunnen we een aantal directe eisen ook effectief afdwingen. Dat zou anderen aanzetten om ook in strijd te gaan, aangezien massabewegingen tot verandering leiden. Er zullen in de komende periode nieuwe bewegingen ontwikkelen. Occupy zal daarbij een belangrijk referentiepunt zijn. Activisten zullen er lessen uit moeten trekken over hoe we bredere lagen van de bevolking kunnen betrekken.
Maar je hoeft niet te wachten tot massabewegingen uitbarsten om zelf een rol te spelen. Sluit je vandaag nog bij de linkse socialisten aan om mee bewegingen te versterken in de scholen, op de werkvloer en in de wijken. Een sterke socialistische beweging laat ons toe om effectief lessen te trekken uit vorige bewegingen en om strijd te versterken.